هیپوسپادیاس یکی از شایع‌ترین ناهنجاری‌های مادرزادی در دستگاه تناسلی مردان است که با جابجایی غیرطبیعی محل سوراخ مجرای ادرار مشخص می‌شود. در این مقاله، به بررسی علل، علائم، روش‌های تشخیصی و گزینه‌های درمانی این بیماری پرداخته خواهد شد.
فهرست مطالب
تعریف هیپوسپادیاس
هیپوسپادیاس به وضعیتی اطلاق می‌شود که در آن، سوراخ خروجی مجرای ادرار به جای نوک آلت تناسلی، در سطح زیرین آن و در موقعیت‌های مختلفی از جمله نزدیک به پایه آلت، میانی یا سر آلت قرار دارد. این بیماری معمولاً با دیگر ناهنجاری‌های دستگاه تناسلی مانند خمیدگی آلت (chordee) همراه است.
علت هیپوسپادیاس چیست؟
مراحل اصلی شکل‌گیری آلت تناسلی نوزاد بین هفته‌های ۹ تا ۱۲ بارداری ایجاد می‌شود. در طی این زمان هورمون‌های مردانه به بدن فرمان میدهند که مجرای ادرار و پوست ختنه‌گاه را تشکیل دهد. احتمالا هیپوسپادیاس به دلیل اختلالات هورمونی ایجاد می‌شود.
علل و عوامل خطر
علت دقیق هیپوسپادیاس مشخص نیست، اما عوامل متعددی ممکن است در ایجاد آن نقش داشته باشند:
- ژنتیک: سابقه خانوادگی هیپوسپادیاس یکی از مهم‌ترین عوامل خطر است.
- عوامل محیطی: مواجهه با مواد شیمیایی مختل‌کننده غدد درون‌ریز در دوران بارداری ممکن است خطر ابتلا را افزایش دهد.
- هورمون‌ها: اختلال در تولید یا پاسخ به آندروژن‌ها می‌تواند باعث نقص در رشد مجرای ادرار شود.
- سن مادر: سن بالاتر مادر ممکن است خطر ابتلا را افزایش دهد.
انواع هیپوسپادیاس
هیپوسپادیاس بر اساس محل قرارگیری سوراخ مجرای ادرار به سه نوع اصلی تقسیم می‌شود:
- نوع قدامی: سوراخ نزدیک به نوک آلت قرار دارد.
- نوع میانی: سوراخ در ناحیه میانی آلت یا کیسه بیضه قرار دارد.
- نوع خلفی: سوراخ نزدیک به پایه آلت یا پرینه قرار دارد.
علائم هیپوسپادیاس
علائم شامل موارد زیر است:
- وجود سوراخ پیشابراه در زیر آلت تناسلی که می تواند در هر نقطه ای در حد فاصل زیر سرآلت تا مقعد باشد.
- انحنای به سمت پائین آلت بویژه هنگام نعوظ که به آن کوردی (chordee) می گویند.
- نقص در پوست ختنه گاه بطوریکه بخش جلویی پوست ختنه گاه وجود نداشته و فقط در قسمت پشتی سر آلت پوست ختنه گاه به صورت کلاهکی قرار دارد.
- پاشیده شدن ادرار حین ادرار کردن.
اکثر شیرخواران مبتلا به هیپوسپادیاس، خیلی زود پس از تولد در حالی که هنوز در بیمارستان تشخیص داده می شود. با این حال، این امکان وجود دارد که هیپوسپادیاس با شدت کمتر از نظر دور بماند. اگر شما متوجه پائین تر بودن سوراخ پیشابراه پسر خود نسبت به نوک آلت تناسلی مرد شده اید حتما با ارولوژیست تماس بگیرید، پوست ختنه گاه طور کامل توسعه یافته نیست و یا آلت تناسلی به سمت پائین انحنا دارد.
تشخیص
هیپوسپادیاس معمولاً بلافاصله پس از تولد و در طی معاینه‌های اولیه تشخیص داده می‌شود. پزشک ممکن است برای ارزیابی شدت و نوع بیماری، آزمایش‌های بیشتری انجام دهد، از جمله:
- سونوگرافی دستگاه تناسلی
- ارزیابی کروموزومی در موارد شدید یا همراه با ناهنجاری‌های دیگر
درمان
درمان هیپوسپادیاس عمدتاً جراحی است و هدف از آن بازسازی عملکرد طبیعی مجرای ادرار و بهبود ظاهر آلت تناسلی است. جزئیات درمان به شرح زیر است:
- زمان جراحی: جراحی معمولاً بین 6 تا 18 ماهگی انجام می‌شود.
- روش‌های جراحی:
o اورتروپلاستی: بازسازی مجرای ادرار با استفاده از بافت‌های اطراف.
o تصحیح chordee: در صورت وجود خمیدگی آلت، جراحی برای صاف کردن آن انجام می‌شود.
- مراقبت‌های پس از جراحی: شامل استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها، کنترل درد و مراقبت از زخم است.
عوارض هیپوسپادیاس
عوارض هیپوسپادیاس در مردان می تواند شامل موارد زیر باشد:
- ظاهر غیر عادی آلت تناسلی
- مشکلات یادگیری استفاده از توالت
- انحنای غیر طبیعی آلت تناسلی مردان با نعوظ
- مشکلات ناشی از انزال
- مشکلات باروری به روش طبیعی
- مانع ادرار کردن پر فشار با پرش مناسب برای ایستاده ادرار کردن شود کاری که فقط مردان می توانند و زنان بواسطه ی ویژگی جسمی که دارند از انجام آن ناتوانند.
ناتوانی در باروری و ایستاده ادرار کردن فقط در موارد متوسط و شدید بیماری هیپوسپادیاس دیده می شود و موارد خفیف آن فقط بابت زیبایی جراحی می شوند. خیلی از جوانان و بزرگسالان که به نوع خفیف هیپوسپادیاس مبتلا هستند و در کودکی عمل نشده اند یا اینکه عمل آنها موفقیت آمیز نبوده است، از ظاهر نامناسب آلت خود و پایین تر بودن سوراخ ادرار ابراز نارضایتی می کنند و بعضا باعث خجالت و کاهش اعتماد به نفس فرد می شود؛ بویژه در افرادی که قصد ازدواج دارند و این موضوع را مانعی برای ازدواج خود می دانند.
اگر چه هیپوسپادیاس خفیف مشکلی در باروری ایجاد نمی کند ولی غالبا امکان بازسازی و ترمیم مجرای ادراری و آوردن سوراخ ادراری برای ایجاد ظاهری بهتر به سر آلت وجود دارد. بعد از جراحی و به منظور ترمیم محل عمل، بیمار بایستی دو هفته سوند ادراری داشته باشد.
دکتر امین حسن زاده با سالها طبابت در حوزه ارولوژی و درمان پروستات یکی از حاذق ترین پزشکان مشهد برای درمان بیماران در این بخش هستند.