سنگ کلیه چیست و چگونه تشکیل می شود؟
سنگ های کلیه رسوبات کوچک و سختی هستند که در کلیه ها تشکیل می شوند. سنگ زمانی ایجاد می شود که ادرار کاهش یابد یا مواد خاصی مانند مواد معدنی و نمک افزایش پیداکرده و رسوب کند. تغییر در رژیم غذایی می تواند به پیشگیری از آنها کمک کند.
سنگ کلیه می تواند باعث درد شدید شود و در حدود 9 درصد از زنان و 19 درصد از مردان در ایالات متحده سنگ کلیه را تجربه میکنند.
در این مقاله، برخی از رژیم های غذایی که یک فرد می‌تواند برای کاهش خطر ابتلا به سنگ کلیه انجام دهد، از جمله غذاهایی که باید بخورد و نیز مواد غذایی که بایداز آنها پرهیز کند، بررسی می‌کنیم.
افرادی که می خواهند برای اولین بار از ایجاد سنگ کلیه جلوگیری کنند یا اگر قبلاً سنگ کلیه داشته اند، و هم اکنون می خواهند خطر عود را کاهش دهند، باید این راهکار های اصلی را دنبال کنند.
☑️ نوشیدن مقدار زیادی آب
☑️ مصرف نمک و پروتئین حیوانی را محدود کنید
☑️ محدود کردن غذاهای حاوی سطوح بالای اگزالات
☑️ کلسیم کافی دریافت کنید
هیچ برنامه غذایی واحدی برای همه انواع سنگ های کلیه وجود ندارد، زیرا ممکن است سنگ به دلیل تجمع چندین ماده معدنی مختلف در بدن ایجاد شود.
یک رژیم غذایی سالم باید توانایی کاهش خطر تشکیل سنگ کلیه و بهبود سایر عناصر سلامت کلی، مانند کاهش فشار خون و کاهش خطر بیماری قلبی، سکته مغزی و سرطان را داشته باشد.
رژیم غذایی سالم افراد را به مصرف سبزیجات، میوه ها، غلات کامل و لبنیات کم چرب تشویق می کند. همچنین پیشنهاد می شود مصرف نمک، شکر و گوشت قرمز را محدود کنید.
افراد باید با پزشک خود صحبت کنند تا مشخص شود که کدام نوع سنگ کلیه را داشته اند، سپس، برای انتخاب رژیم غذایی موثر برنامه ریزی شود. امروزه توصیه می شود به جای کاهش مصرف کلسیم، مصرف سدیم (نمک)را در رژیم غذایی کاهش دهید.
غذاهای حاوی اگزالات بالا، مانند آجیل، دانه‌ها، چغندر، اسفناج و آرد گندم سیاه، می‌توانند در ایجاد سنگ‌های اگزالات کلسیمی نقش داشته باشند، اگرچه این بدان معنا نیست که افراد نیاز به حذف کامل آنها از رژیم غذایی دارند.
رژیم غذایی با پروتئین بالا می تواند به تشکیل سنگ های فسفات کلسیم کمک کند. مصرف زیاد سدیم و کم آبی بدن می تواند به تشکیل اسید اوریک و سنگ های سیستین کمک کند.
فهرست مطالب
عوامل خطر برای ایجاد سنگ کلیه چیست؟
تشکیل سنگ کلیه می تواند علل مختلف و مقصرهای غذایی متفاوتی داشته باشد. برخی از سنگ ها به دلیل عفونت‌های کلیه ایجاد میشوند و برخی دیگر به این دلیل به وجود می آیند که مقدار زیادی از مواد معدنی خاص در بدن شما وجود دارد یا به اندازه کافی موادی که مانع تشکیل سنگ می شوند وجود ندارد.
ژن ها نیز می توانند نقش داشته باشند. چهل درصد از افرادی که به سنگ کلیه مبتلا می شوند، خویشاوندانی دارند که به سنگ کلیه مبتلا هستند.
سایر شرایطی که احتمال تشکیل سنگ کلیه را بیشتر می کند عبارتند از:
_چاقی : وقتی اضافه وزن دارید، بیشتر به این بیماری مبتلا می شوید.
_نقرس :این وضعیت دردناک زمانی اتفاق می‌افتد که اسید اوریک در خون شما جمع شود. این عامل باعث میشود که کریستال‌ها در مفاصل یا کلیه‌های شما رسوب کند.
_دیابت: مقاومت به انسولین ناشی از دیابت می تواند سطح کلسیم را در ادرار شما افزایش دهد و احتمال سنگ کلیه را افزایش دهد.
_جراحی روده: اگر انواع خاصی از جراحی بای پس معده یا سایر جراحی‌های روده را انجام داده‌اید، ممکن است خطر ایجاد سنگ کلیه افزایش یابد.
_پرکاری غده پاراتیروئید می تواند سطح کلسیم را در خون شما افزایش دهد و باعث ایجاد سنگ کلیه شود.
4 نوع سنگ کلیه شایع وجود دارد که عبارتند از:
1. سنگ های کلسیمی: به دو صورت تشکیل میشود :
اگزالات کلسیم (رایج ترین نوع
سنگ کلیه ) و کلسیم
فسفات؛
2. سنگ های اسید اوریک
3. سنگ های استروویت : در هنگام عفونت های کلیه یا مثانه تشکیل می شوند
4. سنگ سیستین :نادر و ارثی هستند
دانستن نوع سنگ به شما در تعیین پلن درمانی کمک می کند و راهکارهای پیشگیرانه بسیار خوبی در اختیار شما قرار میدهد.
توصیه های غذایی مفید جهت کاهش تشکیل سنگ کلیه:
از آنجایی که نوع سنگ کلیه با توجه به مواد معدنی موجود در آنها متفاوت است، توصیه های غذایی نیز متفاوت خواهد بود.
یک فرد باید با پزشک خود در مورد اینکه کدام غذاها باعث ایجاد سنگ می شود صحبت کند تا به او کمک کنند تعیین شود چه چیزی باید بخورد و چه چیزی نباید بخورد تا از تشکیل سنگ در آینده جلوگیری گردد.
در ادامه چند پیشنهاد در مورد آنچه در رژیم غذایی برای جلوگیری از تشکیل سنگ کلیه باید گنجانده شود آورده شده است.
☑️ آب بیشتری بنوشید:
هنگامی که بدن کم آب میشود وادرار شما غلیظ می گردد، مواد معدنی اضافی شروع به کریستال شدن و رسوب کردن می کنند. بهترین راه برای مبارزه با آن نوشیدن مایعات بیشتر برای افزایش ادرار است. اکثر افراد بیش از آنچه که فکر میکنند دچار کم آبی هستند و به اندازه کافی مایعات نمی نوشند.
مصرف آب بیشتر و گنجاندن آب اضافی در رژیم غذایی می تواند به جلوگیری از سنگ کلیه کمک کند، زیرا سنگ های کلیه اغلب به دلیل کم آبی ایجاد می شوند. نوشیدن 6 تا 8 لیوان آب در روز توصیه میگردد.
نوشیدن برخی مایعات دیگر قابل قبول است. با این حال، بررسی سطح سدیم در نوشیدنی مهم می باشد، زیرا بسیاری از نوشیدنی ها دارای محتوای نمک بالایی هستند.
همچنین بهتر است از نوشیدنی های شیرین مانند آبمیوه های شیرین و نوشابه های گازدار پرهیز شود
دکتر امین حسن زاده با سالها طبابت در حوزه ارولوژی و درمان پروستات یکی از حاذق ترین پزشکان مشهد برای درمان بیماران در این بخش هستند.
☑️ به خوردن غذاهای غنی از کلسیم ادامه دهید:
افراد مبتلا به سنگ اگزالات کلسیم اغلب فکر می کنند که باید لبنیات را حذف کنند.برای حمایت از استخوان ها و ماهیچه های قوی به کلسیم در رژیم غذایی خود نیاز دارید. آنچه باعث ایجاد مشکل می شود این است که مقادیر زیادی مکمل کلسیم مصرف شود.
سعی کنید نیازهای کلسیم خود را از طریق غذا به جای مکمل ها تامین کنید، مگر اینکه پزشک شما توصیه دیگری کرده باشد.
کلسیم کافی را در رژیم غذایی خود بگنجانید زمانی که رژیم غذایی شما دارای کلسیم بسیار کم است،بدن شما اگزالات بیشتری جذب خواهد کرد.از این رو داشتن کلسیم کافی بسیارمهم است.
☑️ مصرف سدیم ( نمک) را محدود کنید:
مواد غذایی با سدیم (نمک) بالا، از جمله غذاهای فرآوری شده، بسته بندی شده و همچنین وعده های غذایی از مراکز فست فود باید محدود شوند.سطوح بالاتر نمک در ادرار باعث تشکیل سنگ می شود. امروزه رژیم‌های غذایی غربی در مورد مصرف نمک وحشتناک هستند، و مسئله فقط این نیست که مردم به غذاها نمک اضافه کنند. بسیاری از غذاهایی که می خوریم حاوی مقدار زیادی سدیم هستند مانند نان.
میزان نمک حتی در غذاهای سالم هم جای تعجب دارد. به عنوان مثال، پنیر کم چرب یک سوم نمک روزانه شما را تامین میکند بنابراین علاوه بر محدودیت مصرف نمک به میزان سدیم موجود در غذاهای آماده نیز توجه کنید، از جمله:
سس سالاد.
غلات.
نان.
سوپ ها
سس پاستا.
تنقلات
☑️ مصرف میوه و سبزیجات:
میوه ها و سبزیجات جزء ضروری هر رژیم غذایی هستند. افزایش مصرف سبزیجات در رژیم غذایی می تواند به فرد در جلوگیری از تشکیل سنگ کمک کند. میوه ها را می توان به صورت تازه یا خشک شده مصرف کرد.
بر اساس یک بررسی در سال 2014، میوه هایی با سطوح بالای اسید سیتریک، مانند پرتقال و لیمو، تأثیر مثبتی در پیشگیری از سنگ کلیه نشان داده اند.
مردم باید با میوه ها و سبزیجاتی که دارای اگزالات بالایی هستند از جمله اسفناج آشنا شوند و سعی کنند مقدار آن را در رژیم غذایی محدود کنند. از طرف دیگر، افراد می توانند آنها را با غذاهایی که حاوی مقادیر زیادی کلسیم هستند ترکیب کنند.
آب پرتقال و لیموترش حاوی سیترات هستند که هم اسید موجود در ادرار را خنثی می کند و هم می تواند از تشکیل سنگ جلوگیری کند.
به عنوان مثال، کریستال های اسید اوریک در یک محیط اسیدی تشکیل شده و به سنگ تبدیل می شوند. بنابراین اگر ادرار شما قلیایی شود سنگ های اسید اوریکی تشکیل نمی شوند و در واقع می توانید سنگ های اسید اوریکی را با دوزهای بالای سیترات حل کنید.
☑️ مصرف پروتئین های حیوانی را محدود کنید:
کاهش مصرف گوشت در رژیم غذایی فرد مبتلا به سنگ کلیه اقدامی مهم است. پروتئین حیوانی می تواند منجر به افزایش مقدار اسید در ادرار شود. سطح بالای اسید باعث تبلور ترکیباتی در ادرار شما می شود که می توانند به سنگ تبدیل شوند.
مقادیر بالای پروتئین حیوانی همچنین می تواند سیترات را در ادرار شما کاهش دهد، که – همانطور که در بالا ذکر شد – به جلوگیری از تشکیل سنگ کمک می کند.
شما مجبور نیستید گوشت را به طور کامل از لیست مواد غذایی خود حذف کنید، اما سعی کنید آن را کاهش دهید. یعنی محدود کردن:
ماهی.
جوجه.
گوشت قرمز.
شرایط بدنی و نیازهای تغذیه ای هر فرد با فرد دیگر متفاوت است به همین دلیل قبل از اینکه تصمیم بگیرید رژیم غذایی خاصی را انتخاب کنید با پزشک خود مشورت فرمایید.
مهم‌ترین جنبه مدیریت رژیم غذایی برای پیشگیری از سنگ کلیه، صحبت با پزشک یا متخصص تغذیه است. آنها قادر خواهند بود نوع سنگ کلیه را که در حال رشد است شناسایی کرده و با توجه به نوع سنگ راه هایی برای کند کردن یا توقف رشد آن به شما ارائه کنند.
متخصصان تغذیه، گنجاندن منابع پروتئینی گیاهی را در رژیم غذایی تشویق می کنند. به عنوان مثال می توان به لوبیا، نخود و عدس اشاره کرد.
افراد باید نیازهای پروتئینی خود را با یک پزشک یا متخصص تغذیه در میان بگذارند، زیرا این نیاز از فردی به فرد دیگر متفاوت است.
پزشک شما ممکن است تغییرات رژیم غذایی بیشتری را بر اساس نوع سنگ و نتایج آزمایش ادرار 24 ساعته برای تعیین ترکیب ادرار شما توصیه کند.به عنوان مثال، اگر محتوای اگزالات بالایی در ادرار دارید، پزشک ممکن است توصیه کند از غذاهای غنی از اگزالات مانند ریواس و اسفناج خودداری کنید. یا ممکن است خوردن آن غذاها را با لبنیات توصیه کنند، زیرا کلسیم حاصل از محصولات شیر به اگزالات متصل می شود و آنها را به جای ادرار وارد مدفوع می کند.
اگزالات در بسیاری از غذاهای واقعاً سالم مانند سبزیجات، لوبیا و آجیل وجود دارد. بنابراین ما فقط پس از بررسی نوع سنگ بیمار و نتایج آزمایش آنها را محدود می کنیم.