تستوسترون، هورمونی کلیدی در بدن مردان است که نقشی حیاتی در تنظیم عملکرد جنسی، تولید اسپرم، حفظ توده عضلانی، قدرت استخوان‌ها و خلق‌وخو ایفا می‌کند. کاهش سطح این هورمون می‌تواند منجر به مشکلات جسمی و روانی مختلف شود. کمبود تستوسترون، که به نام هیپوگنادیسم نیز شناخته می‌شود، می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی باشد و نیاز به تشخیص و درمان مناسب دارد. در این مقاله، به بررسی علل، علائم و روش‌های درمان کمبود تستوسترون در مردان می‌پردازیم
فهرست مطالب
علائم کمبود تستوسترون مردان چیست؟
از مهم‌ترین علائم کمبود تستوسترون در مردان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
میل جنسی پایین
این هورمون نقش مهمی در ایجاد میل جنسی مردان ایفا می‌کند. به طور معمول، آقایانی که سطح تستوسترون پایینی دارند، با کاهش شدید میل جنسی مواجه می‌شوند.
اختلال در نعوظ
متخصصان تاثیر تستوسترون بر نعوظ را تایید می‌کنند. این هورمون علاوه بر ایجاد میل جنسی، به مردان کمک می‌کند تا به نعوظ برسند و آن را حفظ کنند. اگر سطح این هورمون در مردان بیش از حد پایین باشد، دست‌یابی به نعوظ برای آن‌ها دشوار می‌شود. با این حال، تحقیقات علمی تایید نمی‌کنند که برای بهبود مشکل نعوظ از درمان تستوسترون استفاده کنید. چرا که در برخی مواقع، اختلال در نعوظ می‌تواند ناشی از موارد دیگر همچون دیابت، مشکلات تیروئید، فشار خون بالا، کلسترول بالا، استعمال دخانیات و مصرف الکل باشد.
حجم مایع منی کم
این هورمون در تولید منی نقش دارد. منی مایع شیری رنگی است که به تحرک اسپرم کمک می‌کند. مردانی با تستوسترون پایین اغلب در هنگام انزال متوجه کاهش حجم منی خود می‌شوند.
ریزش مو
هورمون مردانه در بسیاری از عملکردهای بدن، از جمله رویش مو نقش دارد. ریختن موها با گذشت سن در بسیاری از مردان امری طبیعی محسوب می‌شود. با اینکه عوامل ارثی نیز در ریزش مو نقش دارند، اما مردانی با سطح پایین این هورمون ممکن است ریزش موی بدن و صورت را شدیدتر تجربه کنند.
کاهش توده عضلانی
از آن جایی که این هورمون در عضله‌سازی نقش دارد، مردانی با تستوسترون پایین ممکن است کاهش توده عضلانی را تجربه کنند. پژوهش‌ها نشان داده‌اند که این هورمون جنسی مردانه بر حجم توده عضلانی و نه لزوما قدرت یا عملکرد ماهیچه‌ها تاثیر دارد.
بیضه کوچک
سطح پایین تستوسترون یکی از دلایل بیش از حد کوچک بودن بیضه‌ها بهشمار می‌آید.
کم‌خونی
پزشکان بر اساس یک مقاله تحقیقاتی در مجله انجمن پزشکی آمریکا، سطح پایین این هورمون را با افزایش خطر ابتلا به کم‌خونی مرتبط دانسته‌اند.
از دیگر علائم پایین بودن سطح هورمون مردانه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
کاهش توده استخوان
تغییرات خلق‌وخو
خستگی
افزایش چربی بدن
کاهش عملکرد شناختی
علل کمبود تستوسترون
کمبود تستوسترون ممکن است به دلایل مختلفی ایجاد شود که به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند:
1. علل اولیه (اختلال در بیضه‌ها):
• بیماری‌هایی مانند سندرم کلاین‌فلتر.
• آسیب یا جراحی بیضه.
• عفونت‌هایی مانند اوریون.
2. علل ثانویه (اختلال در هیپوتالاموس یا هیپوفیز):
• تومورهای هیپوفیز.
• بیماری‌های مزمن مانند دیابت و چاقی.
• استرس شدید یا سوءتغذیه.
• استفاده طولانی‌مدت از داروهایی مانند استروئیدها.
تشخیص کمبود تستوسترون
برای تشخیص کمبود تستوسترون، پزشکان معمولاً از مراحل زیر پیروی می‌کنند:
1. شرح حال و معاینه فیزیکی: بررسی علائم بالینی مانند اختلالات جنسی و تغییرات جسمانی.
2. آزمایش خون: اندازه‌گیری سطح تستوسترون در صبح (زمان اوج سطح هورمون).
3. آزمایش‌های تکمیلی: بررسی عملکرد هیپوفیز و سایر هورمون‌های مرتبط.
4. تصویربرداری: MRI یا سی‌تی‌اسکن برای بررسی تومورها یا آسیب‌ها.
دکتر امین حسن زاده با سالها طبابت در حوزه ارولوژی و درمان پروستات یکی از حاذق ترین پزشکان مشهد برای درمان بیماران در این بخش هستند.
روش‌های درمان کمبود تستوسترون
1. درمان جایگزینی تستوسترون (TRT):
رایج‌ترین روش درمان، استفاده از تستوسترون مصنوعی است که به شکل‌های زیر ارائه می‌شود:
• تزریقی: تزریق تستوسترون در عضلات به صورت هفتگی یا ماهانه.
• ژل یا کرم موضعی: مالیدن ژل روی پوست برای جذب تدریجی هورمون.
• پچ‌های پوستی: چسب‌هایی که تستوسترون را از طریق پوست وارد بدن می‌کنند.
• کپسول خوراکی یا قرص: به ندرت استفاده می‌شود به دلیل تأثیرات جانبی بر کبد.
مزایا: افزایش سطح انرژی، بهبود میل جنسی، تقویت عضلات و خلق‌وخو.
معایب: عوارض جانبی ممکن شامل آکنه، احتباس مایعات، کاهش تولید اسپرم و خطرات قلبی-عروقی است.
2. تغییر سبک زندگی:
• ورزش منظم: به ویژه تمرینات قدرتی و هوازی.
• رژیم غذایی متعادل: مصرف غذاهای غنی از روی، ویتامین D و چربی‌های سالم.
• مدیریت استرس: کاهش استرس از طریق مدیتیشن، یوگا یا مشاوره.
• کاهش وزن: کاهش چربی بدن می‌تواند به افزایش سطح تستوسترون کمک کند.
3. درمان بیماری‌های زمینه‌ای:
اگر کمبود تستوسترون ناشی از مشکلاتی مانند دیابت، کم‌کاری تیروئید یا تومورهای هیپوفیز باشد، درمان این بیماری‌ها ضروری است.
4. داروهای محرک تستوسترون:
در برخی موارد، از داروهایی مانند کلومیفن سیترات (Clomiphene Citrate) برای تحریک تولید طبیعی تستوسترون استفاده می‌شود.
عوارض عدم درمان کمبود تستوسترون
درمان نکردن کمبود تستوسترون می‌تواند عوارض جدی به همراه داشته باشد:
• پوکی استخوان و افزایش خطر شکستگی.
• کاهش کیفیت زندگی و افسردگی.
• ناباروری.
• افزایش خطر بیماری‌های قلبی-عروقی.
پیشگیری از کمبود تستوسترون
• سبک زندگی سالم: رژیم غذایی مناسب و ورزش منظم.
• خواب کافی: خواب کم می‌تواند باعث کاهش سطح تستوسترون شود.
• اجتناب از مصرف استروئیدهای غیرمجاز: این مواد می‌توانند به طور موقت تستوسترون را افزایش دهند اما در بلندمدت مضر هستند.
• کنترل استرس: استرس طولانی‌مدت می‌تواند تولید تستوسترون را کاهش دهد.